Emotionele verwaarlozing - herken eenvoudig deze 10 signalen

Emotionele verwaarlozing is een begrip wat ik pas later in mijn herstelproces heb leren kennen, maar wat wel een hele grote rol heeft gespeeld in het meer van mezelf houden en mezelf worden. Ik leerde over het begrip in het boek oud zeer  van psychiater Bram Bakker. Dat boek gaat over dat van vroeger wat nu nog pijn doet.

Ik wist ondertussen al best veel over het stuk jeugd en wat voor invloed dit heeft gehad op mij volwassen leven. Ik wist dat er sprake was van erfelijkheid, maar ook de gezins- en familiecultuur speelt een grote rol. Daarnaast is er meer in de omgeving wat meespeelt. Bij mij was dat de Gereformeerd Vrijgemaakte kerk.

Binnen die kerk was er eigenlijk al sprake van emotionele verwaarlozing. Er waren onderwerpen waar gewoon niet over gesproken werd. Dat werd niet persé zo gezegd, dat wist je gewoon. Er hing vaak een soort gekke spanning rond de kerk of kerkactiviteiten. Er werd veel achter elkaars rug om gepraat en geoordeeld. Daar heb ik als kind wel last van gehad. Maar het was niet het enige wat een rol heeft gespeeld. Ook emotionele verwaarlozing in mijn jeugd heeft een rol gespeeld.

Nu denk je misschien: wat heftig zeg! Maar emotionele verwaarlozing is een vrij onzichtbare soort van mishandeling die vaak niet expres gebeurt én erg onschuldig lijkt. In dit artikel ga ik je uitleggen wat emotionele verwaarlozing in je jeugd nou precies is en geef ik je 10 voorbeelden van situaties die kunnen uitlopen tot emotionele verwaarlozing. In dit artikel bespreek ik het volgende:

1. Wat is emotionele verwaarlozing?
2. Waarom is emotionele verwaarlozing zo onzichtbaar?
3. Hoe herken je emotionele verwaarlozing – 10 signalen

Wat is emotionele verwaarlozing?

Het woord zegt het eigenlijk al. Emotionele verwaarlozing ontstaat als jouw ouders jou niet voldoende kunnen ondersteunen op het gebied van jouw emotionele behoeften in je opvoeding. Emotionele verwaarlozing is dus het ontbreken van aandacht voor de emotionele behoeften van het kind. En dat is belangrijk om te weten, want emotionele verwaarlozing veroorzaakt sociale angst.

Als kind weet je niet hoe je om kunt gaan met boosheid, verdriet, schaamte en schuld. Daar heb je je ouders voor om je te troosten. Om je genegenheid te geven, aandacht, bevestiging en emotionele steun. Als je ouders juist afwijzend en afkeurend zijn over jouw negatieve emoties en er is geen aandacht voor de pijn er achter, dan kan dat een kind heel erg bang maken.

Als er sprake is van affectieve verwaarlozing wil dit niet gelijk zeggen dat je een hele beroerde jeugd hebt gehad. In bepaalde culturen wordt er anders met troost en negatieve emoties om gegaan. Ook werd er vroeger anders omgegaan met boosheid, verdriet, schuld en schaamte. Het werd veel meer weggestopt. Ik blijf wel praten over emotionele verwaarlozing.

Want ondanks dat tijden zijn veranderd en mensen misschien toen niet beter wisten, heeft het toch de nodige uitwerking op je volwassen leven. Emotioneel verwaarloosd zijn wordt ook wel gezien als de veroorzaker van sociale angst. Er is dus zeker wel wat beschadigd en dat zorgt voor vervelende klachten in je volwassen leven. De klachten van de sociale angst stoornis.

Waarom is emotionele verwaarlozing zo onzichtbaar?

Zoals ik net al een beetje weggaf is omgaan met emoties niet altijd hetzelfde geweest en het is zeer verschillend in verschillende culturen.

Wat voor de een misschien heel opvallend onder affectieve verwaarlozing zou vallen zou voor een ander misschien anders worden ervaren.

Emotionele verwaarlozing is geen actieve mishandeling. Het is juist het ontbreken van iets. Je ouders kunnen jouw emoties bijvoorbeeld niet aan, omdat ze met hun eigen problemen proberen te dealen.

Als jij als klein kind gevallen bent, maar je vader of moeder is zo geschrokken dat ze geen aandacht meer hebben voor jouw verdriet.

Of wat ook vaak gebeurde vroeger: een ouder die boos werd, omdat je een ongelukje had gehad. Dat je je al kapot geschrokken was deed er op dat moment niet toe. Je kreeg er gewoon nog even een standje overheen.

Hoe herken je emotionele verwaarlozing - 10 signalen

Emotionele verwaarlozing is best te herkennen als je weet waar je op moet letten. Vroeger waren bepaalde situaties toen nog oké, waar we nu anders tegenaan kijken. Dus tijden zijn ook veranderd. Maar hoe je het ook wend of keert, het heeft hoe dan ook schade aangebracht in je volwassen leven.

Een gebrek aan emotionele steun en troost bij verdrietige of moeilijke situaties

Troost en emotionele steun krijgen als je als kind verdriet hebt of ergens boos over bent is van essentieel belang voor je emotionele ontwikkeling. Maar vroeger werd er bij kinderen nog wel eens anders omgegaan met verdriet en boosheid. Vooral boosheid mocht er bij ons thuis niet echt zijn.

Ik kan me nog wel herinneren van vroeger dat er door ouders vaak lacherig gedaan werd als kinderen vielen. Misschien omdat het er grappig uit ziet, of om de spanning wat weg te lachen, ik weet het niet. Maar als een kind iets verdrietigs of moeilijks meemaakt en een ouder kan geen troost bieden, dan kan dit leiden tot emotionele verwaarlozing. Je leert als kind niet om te gaan met je verdriet en boosheid.

Je voelt je daar eerder schuldig over, of je schaamt je er voor. Want ook met die twee emoties leer je niet goed omgaan als je geen emotionele steun krijgt.

Onverschillig zijn over de gevoelens en behoeften van het kind

Onverschilligheid is een hele ingewikkelde emotie, helemaal voor een kind. Een kind voelt nog veel meer aan dan het zelf begrijpt en onverschilligheid is moeilijk te lezen. Het is een soort masker. Het kan zijn dat onverschilligheid enthousiasme maskeert, maar het kan ook zijn dat er irritatie wordt gemaskeerd.

Zo kun je dus nooit goed inschatten wat je ouder nou eigenlijk echt vindt. En dat zorgt niet voor heel veel veiligheid. Hoe meer dit gebeurt, hoe meer effect deze emotionele verwaarlozing heeft.

Een gebrek aan genegenheid en affectie, zoals knuffelen, kussen en aanraken

Aanraking en knuffelen hoort ook bij je emotionele steun en opvoeding. Het helpt je om te leren voelen. Maar er zijn ook heel wat gezinnen waar helemaal niet geknuffeld wordt. Waar mensen afstandelijk zijn en je je ouders bijvoorbeeld u noemt. Er zit dan wat meer ruimte tussen jou en je ouders. Als kind voel je dat wel.

Het helpt je niet om later in het leven zelf makkelijk genegenheid en affectie te accepteren en soms ook om te geven. Je ouders geven je het voorbeeld. Maar dat is helaas niet altijd het beste voorbeeld.

Negatief praten over en tegen het kind en kritiek leveren

In sommige gezinnen, families en gemeenschappen is er veel ruimte voor oordeel en je mening geven. Zelf heb ik dat ook aan den lijve ondervonden. Ik heb het oordelen van de medekerkgangers altijd als intensief en ingewikkeld ervaren. Al op hele jonge leeftijd was ik me bewust van bepaalde dingen waar ik me voor zou moeten schamen.

Kritiek leveren kan ook gebeuren als je een fout hebt gemaakt. Fouten maken moet kunnen, maar als je ouders er ook helemaal negatief op reageren voelt het extra zwaar. Dit is voor mij bijvoorbeeld de reden dat ik op 33 jarige leeftijd niet altijd zin heb om mij fouten toe te geven bij mijn familie.

Het kind de schuld geven van problemen in het gezin

Een kind kan nooit de schuldige zijn van problemen thuis. Een kind heeft er niet voor gekozen om daar te zijn. Als je een kind de schuld geeft van je eigen problemen, dan schakel je jouw kind helemaal uit. Ze voelen zich niet meer thuis in hun eigen huis. Niet welkom.

Als ouders het kind niet aan kunnen, dan ligt dit bij de ouders. Zij zijn de volwassenen en dienen de verantwoordelijkheid te dragen voor de opvoeding van het kind. Je kind de schuld geven van problemen is de hardste vorm van afwijzing die er is.

Een gebrek aan erkenning en waardering voor de inspanningen en prestaties van het kind

Een diploma halen, een sportwedstrijd spelen, zwemles, het zijn zo maar een paar dingen die gevierd worden. Het is belangrijk voor kinderen om die erkenning en waardering te krijgen. Dan leren ze om trots op zichzelf te worden en blij met zichzelf te zijn.

Dat beeld van de pestkop in de klas die alleen zit op zijn diploma-uitreiking, omdat zijn ouders allebei alleen maar werken, is in dit voorbeeld wel een klassieker. Je ziet dus ook dat het niet geven van erkenning en waardering van een kind echt een rotkind maken.

Het kind niet aanmoedigen of steunen bij het nastreven van zijn of haar interesses en passies

Kinderen zijn nieuwsgierig en willen ontdekken, maar ze vinden dit ook spannend. Toen ik in Arnhem woonde heb ik steeds een half jaar een sport gedaan. Daarna vond ik het niet meer leuk, of ging het niet goed.

Van mijn ouders mocht ik dan weer op wat anders. Nu ik er op terug kijk vind ik dat jammer. Ik vond het spannend en ik wilde geen fouten maken.

Bij ons thuis kon ook nog wel eens de nadruk op het negatieve liggen en toen mijn paard stopte met lopen hadden mijn ouders het er nog jaren over.

Als klein kind had ik al het idee dat ik beter kon stoppen met paardrijden, omdat ik het toch niet kon. Maar of dat echt waar is of zo is ontstaan door mijn omgeving, dat weet ik niet.

Geen veilige omgeving bieden waar het kind zijn of haar gevoelens kan uiten

Als kind leer je gaandeweg met je gevoelens omgaan. Als baby’tje huil je nog alles bij elkaar en hoe ouder je wordt hoe meer je kan communiceren en zeggen wat je voelt. Maar dan moet daar wel de ruimte voor zijn. Het kan bijvoorbeeld zijn dat er bepaalde onderwerpen zijn waar gewoon niet over gesproken wordt.

Bij ons was dat bijvoorbeeld seks. Ik was me al heel jong bewust van het feit dat daar iets geheimzinnigs en slechts mee was. Toen ik een jaar of 7 was ben ik gevallen met mijn fiets, met mijn kruis op de stang. Later, toen ik weer thuis was, zag ik dat er een beetje bloed in mijn onderbroek zat.

Ik wist ergens dat dat kon gebeuren, maar ik durfde niet naar mama te gaan, omdat ik me schaamde dat ik daar bloed had. Er was op dat moment geen veiligheid om te praten over wat er gebeurt was.

Het kind niet voorzien van structuur en regels, waardoor het zich verloren voelt

Het lijkt heel leuk, geen regels. Maar uiteindelijk wordt een kind daar helemaal niet gelukkig van. Structuur en regels zijn er ook om je te beschermen, want je bent zelf nog een kind. Je doet nog wel eens domme, impulsieve dingen. Je bent nog in ontwikkeling. Een kind is nog niet zo verantwoordelijk voor zichzelf om zich te redden. En ook al zouden ze dat wel kunnen, dat hoeft nog niet nu ze nog kind zijn. En daar horen ook regels en afspraken bij, het liefst een beetje consistent.

Onvoorspelbare en inconsistente zorg bieden, waardoor het kind onzeker wordt

Rust, reinheid en regelmaat zijn ontzettend belangrijk voor kinderen. Ze hebben dan een duidelijk kader waarin ze zich kunnen bewegen. Als dat kader steeds veranderd, dan weet een kind niet meer waar het aan toe is. Het lijkt misschien heel lief als ineens alles uit de kast getrokken wordt om goed voor het kind te zorgen, maar als daar tegenover staat dat het kind er op een ander moment niet op kan rekenen, dan draagt het niet echt bij aan een gezonde opvoeding.

Een kind is afhankelijk van een ouder en vaak erg loyaal. Ze veren dus wel mee, maar op een gegeven moment zal het ze opbreken. En de kans is dan groot dat ze vervelend gedrag gaan vertonen. Ze kunnen het niet helpen.

Conclusie

Emotionele verwaarlozing in de jeugd is een hardnekkig probleem, maar ook super onzichtbaar. Helaas heeft het langdurige gevolgen voor je emotionele ontwikkeling. Als je niet leert gezond om te gaan met je negatieve emoties dan zal dit je als je volwassen bent uiteindelijk inhalen. Door te weten wat de signalen van emotionele verwaarlozing zijn leer jij over je eigen emotionele verwaarlozing.

Het is dus niet zo zichtbaar en heel veel is ook best algemeen geaccepteerd geweest in de samenleving. Neem het wel serieus. De schade die het heeft aangebracht kan namelijk ook erg hardnekkig zijn. Herken jij emotionele verwaarlozing bij jezelf of bij een ander? Dan is het verstandig om met iemand hier over te gaan praten, zoals een therapeut of maatschappelijk werker. Het is niks om je voor te schamen en je kunt er ook goed aan werken om de symptomen die als volwassene zichtbaar worden te verminderen. Welke emotionele verwaarlozing herken jij uit je jeugd?

Liefs,

Linda

Laatst bijgewerkt 16-03-2024